مثمر (فارسی)

[نخستین کتاب فارسی دربارۀ زبان‌شناسی و علم‌اللّغه]

سراج الدین علی‌خانِ آرزو (1099 ـ 1169ق)، شاعر، نویسنده، ادیب و دانشمندِ بسیار برجسته و بزرگ سدۀ دوازدهم است. که در میان نوشته‌های او کتاب مثمر جایگاهی ویژه دارد؛ چرا که این کتاب نخستین کتابی است که در فارسی، در زمینۀ  زبان‌شناسی (= علم اللغة) نوشته شده است. آرزو در این کتاب که بر بنیاد کتابِ المزهرِ سیوطی (849-911 ق.) ساخت و سامان یافته است، در 42 بخش، مسائل گوناگونی چون ترادف، اشتراک، تباین، توافق، حقیقت و مجاز، اتباع، ابدال، و… را در زمینۀ زبان فارسی رسیده است.